838

Tom 68 · nr 12 · 2012

 zawierający ekstrakt z owoców cytryńca chińskie-
go; producent: Alverde Naturkosmetik (Niemcy).

Metody analityczne w standaryzacji 

produktów z cytryńca i w badaniach 

naukowych

Badania ogólnoświatowe

W związku z szerokimi możliwościami zastoso-

wań wyizolowanych czystych lignanów, jak i eks-
traktów z owoców cytryńca, zarówno w terapii, 
w przemyśle spożywczym, jak i kosmetycznym, 
w różnych ośrodkach naukowych dla celów stan-
daryzacji produktów leczniczych, suplementów 
diety i kosmetyków, jak i dla potrzeb badań ściśle 
 naukowych opracowywane są metody jakościowych 
i ilościowych oznaczeń głównych lignanów. Wśród 
metod analitycznych dominują techniki chromato-
graficzne, głównie HPLC i TLC.

Najnowsze obowiązujące dokumenty farmako-

pelane opierają standaryzację Schisandrae chinen-
sis fructus na oznaczeniach schizandryny (schi-
zandrol A).

Referencyjną techniką analityczną przewidzia-

ną do standaryzacji Schisandrae chinensis fructus, 
zarówno przez Farmakopeę Europejską 7

th

 Ed., Far-

makopeę Polską wydanie IX, jak i figurującą w mo-
nografii WHO do ilościowego oznaczania schizan-
dryny jest technika HPLC [3, 4, 8, 40].

Również tą techniką oznaczano w owocach cy-

tryńca schizandrol A oraz schizandrol B [49]. Za-
wartość tych dwóch lignanów oznaczano także 
techniką HPLC w biomasie z kultur in vitro, w liś-
ciach i owocach roślin rosnących w warunkach na-
turalnych [50, 51]. Wykorzystując tę technikę, 
oznaczano wymienione powyżej lignany również 
w cytryńcu, jak i w preparatach leczniczych zawie-
rających wyciągi z tego gatunku [52, 53].

Związki lignanowe w owocach cytryńca chiń-

skiego były poddane ocenie analitycznej także 
z użyciem techniki TLC z detekcją DART – MS [54, 
55]. Ponadto schizandrol A oznaczano w owocach 
cytryńca przy użyciu techniki TLC z odwróconymi 
fazami [56]. Również techniką TLC oznaczano ilo-
ściowo związki lignanowe w dziesięciu różnych ga-
tunkach cytryńca [57]. Tę technikę wykorzystano 
także w oznaczeniach schizandrolu A i B w owocach 
[58]. We wszystkich trzech wymienionych powy-
żej pracach zastosowano detekcję denzytometrycz-
ną [56–58]. Techniki chromatograficzne, głównie 
technikę HPLC i TLC, wykorzystywano także do 
jakościowego i ilościowego oznaczania lignanów 
w dwóch gatunkach z rodzaju Schisandra – S. chi-
nensis i S. sphenanthera [59] oraz do oznaczania 
lignan ów w lekach i materiale roślinnym [60].

Inne techniki chromatograficzne w analizie 

lignan ów cytryńca reprezentowane są skromniej. 

Do oznaczania schizandrolu A i B w różnych czę-
ściach roślin (m.in. w nasionach, owocach, liściach 
i pędach) stosowano technikę GC/MS [61]. Zawar-
tość tych samych metabolitów, schizandrolu A i B, 
w nasionach oznaczano techniką CEC (elektrochro-
matografia kapilarna) [62]. Jeszcze inną technikę 
chromatograficzną, micelarną chromatografię elek-
trokinetyczną, wykorzystywano w oznaczeniach za-
wartości schizandrolu A w nasionach cytryńca [63].

Inne techniki analityczne wykorzystywane są 

w oznaczeniach lignanów cytryńca rzadko. Przy-
kładem może być spektrofotometryczna metoda 
oznaczania wybranych trzech związków w prepa-
ratach leczniczych [64].

Badania Katedry  
Chemii Analitycznej UJ CM

W Zakładzie Chemii Analitycznej UJ CM opra-

cowano metodę oznaczeń schizandrolu A i B (me-
toda HPTLC z detekcją denzytometryczną), któ-
rą z powodzeniem zastosowano do oznaczeń tych 
związków zarówno w suplementach diety, jak 
i w ekstraktach z różnych organów roślin rosnących 
w warunkach naturalnych (liście, owoce), a także 
w biomasie z kultur in vitro [65, 66].

Badania biotechnologiczne 

omawianego gatunku

Badania ogólnoświatowe

Kultury in vitro Schisandra chinensis były do-

tychczas obiektem badań w nielicznych ośrod-
kach naukowych na świecie, w kilku placówkach 
wschodnio-azjatyckich (chińskich i koreańskich 
oraz w jednym z ośrodków japońskich), ponadto 
w paru placówkach czeskich.

Większość dotychczasowych badań była sku-

piona na opracowaniu protokołów mikrorozmna-
żania (mnożenia z udziałem kultur in vitro) tego 
gatunku, głównie metodą somatycznej embrioge-
nezy [67–71].

Badania dotyczące endogennej akumulacji 

związków czynnych reprezentowane są przez po-
jedyncze prace, prowadzone głównie w dwóch 
ośrodkach akademickich w Brnie: Zakładzie Bio-
logii Roślin, Wydziału Rolno-Leśnego, Uniwersy-
tetu Mendla (Department of Plant Biology, Mendel 
University of Agriculture and Forestry) i Zakła-
dzie Biochemii, Wydziału Medycznego Uniwersyte-
tu Masaryka (Department of Biochemistry, Medical 
Faculty of Masaryk University). Jedna z prac pre-
zentuje wyniki jedynie jakościowej analizy trzech 
lignanów: deoksyschizandryny, γ-schizandryny 
i schizanteryny A [72]. Zdecydowanie szerszy za-
kres badań prezentuje druga z prac, dotycząca 
akumulacji sześciu lignanów: schizandryny, go-
misyny A, deoksyschizandryny, γ-schizandryny,