prof. Piotr Latocha, profesor nadzwyczajny SGGW - Clematis - Źródło Dobrych Pnączy

prof. dr hab. Piotr Latocha, profesor nadzwyczajny SGGW

Architekt krajobrazu, dendrolog - jest pracownikiem Katedry Ochrony Środowiska Wydziału Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu SGGW w Warszawie.

Główny obszar jego zainteresowań naukowych to zastosowanie roślin drzewiastych w projektowaniu obiektów architektury krajobrazu ze szczególnym zwróceniem uwagi na rośliny okrywowe – ich zalety dla środowiska i zasady stosowania. Drugim, obecnie podstawowym obszarem aktywności zawodowej, są rośliny z rodzaju Actinidia Lindl. Od lat 1990. prowadzi selekcję najwartościowszych odmian nadających się do uprawy towarowej czego rezultatem jest kilka własnych odmian, z których jedna – 'Bingo'PBR – została zarejestrowana w COBORU.

Prof. dr hab. Piotr Latocha od wielu lat zajmuje się szerokimi badaniami związanymi z aktinidią, od opracowania technologii towarowej uprawy tej rośliny poprzez jakość i skład chemiczny owoców aktinidii (jakość sensoryczna, wartości odżywcze i prozdrowotne) aż po zdolność przechowalniczą owoców w zależności od postępowania po zbiorze. W tym zakresie blisko współpracuje z różnymi placówkami naukowymi w kraju oraz z zespołem naukowców z Uniwersytetu w Gandawie w Belgii. Obecnie realizuje projekt finansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju poświęcony technologii towarowej uprawy aktinidii oraz uczestniczy w kończącym się projekcie dotyczącym prozdrowotnym właściwościom mini kiwi finansowanym przez Narodowe Centrum Nauki. Prowadzi także zajęcia z drzewoznawstwa dla studentów kierunku architektura krajobrazu i ogrodnictwo w SGGW.

MiniKiwi – stare i nowe odmiany do uprawy towarowej

Prof. Piotr Latocha, profesor nadzwyczajny SGGW

Owoce MiniKiwi są obecnie uprawiane towarowo w wielu krajach świata, choć jeszcze niedawno była to roślina głównie ozdobna o jadalnych owocach. Intensywny rozwój uprawy towarowej to kwestia ostatnich lat. Widać, że MiniKiwi wzięło przykład ze swojego bardziej znanego „większego brata” czyli owoców kiwi (Actinidia chinensis var. deliciosa). Czy zdobędzie jego popularność – przyszłość pokaże. Porównując rozwój uprawy obu gatunków aktinidii warto zauważyć jedną zasadniczą różnicę. Uprawa „normalnego” kiwi zawdzięcza swoją popularność praktycznie jednej odmianie – ‘Hayward’ podczas gdy MiniKiwi jest bardziej zróżnicowane morfologicznie i wiele odmian jest obecnie w uprawie. Ta różnorodność powoduje, że nie wszystkie z nich są dobrze sprawdzone w uprawie towarowej ale z drugiej strony stwarza większe możliwości w poszukiwaniu takich odmian. Niestety pewne odmiany mogą się sprawdzać w jednych warunkach ale zawodzić w innych. Dlatego nie zawsze to co jest polecane do uprawy towarowej np. w Portugalii będzie podobnie dobrze rosło i plonowało w Polsce. Stąd poszukiwanie nowych odmian i sprawdzanie ich przydatności w konkretnych warunkach mikroklimatycznych i siedliskowych będzie z pewnością celem badań sadowników w kolejnych latach.

Cechy odmiany towarowej

Podobnie jak to jest w przypadku innych gatunków owoców odmiany przydatne do uprawy towarowej powinny posiadać pewne cechy, które predysponują je do takiej uprawy. Przede wszystkim powinny być dobrze dopasowane do klimatu, wykazywać silny wzrost i przede wszystkim dobrze plonować dając owoce wysokiej jakości. Przez jakość w tym przypadku należy rozumieć nie tylko dobry smak i atrakcyjny wygląd owoców ale także pewne cechy morfologiczne pozwalające na sortowanie i długie przechowywanie owoców. Owoce uprawiane towarowo muszą przejść dość długa drogę zanim trafią na stół konsumenta i nie powinny w tym czasie stracić na jakości.

Podstawowe odmiany towarowe

Z dotychczasowych doświadczeń z różnych krajów wynika, ze w naszej strefie klimatycznej najlepiej sprawdzają się w uprawie towarowej trzy odmiany – wczesna ‘Geneva’ i późne, bardzo do siebie podobne ‘Weiki’ i ‘Ananasnaya’. Są one także uprawiane towarowo w innych krajach Europy i w USA. Są polecane do uprawy na większych powierzchniach i zbioru jednorazowego

Actinidia arguta 'Geneva' 
Actinidia arguta 'Ananasnaya' 
Actinidia arguta 'Weiki' F 

 

Inne odmiany, dotychczas uprawiane u nas towarowo – ‘Jumbo’ czy ‘Issai’ nie sprawdziły się. Pierwsza z nich pomimo atrakcyjnych bardzo dużych owoców, słabo i często przemiennie owocuje a druga jest zbyt wrażliwa na nasze zimy i praktycznie może być uprawiana jedynie pod osłonami. Pomimo tego obie są uważane za cenne odmiany amatorskie do uprawy w ogrodach, gdzie wysokość plonu nie jest najważniejsza. Poza wyżej wymienionymi w niektórych krajach zachodniej i południowej Europy uprawia się towarowo zastrzeżone odmiany – np. 'Horthgem Tahi'PBR czy 'Hortgem Rua'PBR – odmiany nowozelandzkie wprowadzane na rynek pod marką NERGI®. Odmiany te, pomimo atrakcyjnego wyglądu, okazują się nie sprawdzać w warunkach chłodniejszego klimatu co potwierdziły próby ich uprawy w Austrii. Na mniejszą skalę uprawia się także inne odmiany – np. we Włoszech odm. ‘Orsola’ a w Portugalii czy w Niemczech także polską odmianę ‘Bingo’PBR.

Jak można uzyskać nowe odmiany ?

Pomimo tego, że są obecnie sprawdzone w uprawie towarowej odmiany, poszukiwania nowych są wciąż prowadzone. Wydaje się, że każda z obecnie uprawianych odmian mając wiele zalet ma także wady. Stąd prowadzone są obecnie prace w kierunku wprowadzenia do uprawy towarowej nowych odmian. Pożądanymi cechami u nowych odmian są bardzo dobry smak, atrakcyjny wygląd, plenność i dobra zdolność przechowalnicza. Jedna droga to sprawdzanie odmian istniejących już na rynku lub selekcjonowanych z naturalnych stanowisk (np. takie prace prowadzone są w Chinach) a druga to hodowla i selekcja całkiem nowych. Pierwsza ścieżka wydaje się szybszą i ale druga daje duże możliwości uzyskania całkiem nowych cech roślin i owoców.

Nowe odmiany warte wypróbowania w uprawie towarowej

Mówiąc o przydatności tych czy innych odmian MiniKiwi do uprawy towarowej warto brać pod uwagę także wariant takiej uprawy. Jedne odmiany są lepsze do produkcji gdzie wszystkie owoce zbieramy jednorazowo w fazie dojrzałości zbiorczej, sortujemy,  przechowujemy w chłodni i dojrzewamy przed wysyłką do odbiorcy a inne gdy owoce zbieramy sukcesywnie w miarę dojrzewania i dostarczamy lokalnie do sklepów. Pierwszy sposób jest typowy dla większych plantacji a drugi jest dobrą opcją dla mniejszych plantatorów (do 0,5 ha). Plantatorzy wybierający drugi wariant z powodzeniem mogą uprawiać większą liczbę odmian i nie popełnią błędu sadząc nawet nie do końca sprawdzone odmiany ale posiadające atrakcyjne owoce (wielkościowo, kolorystycznie czy smakowo). Wśród dostępnych na rynku odmian do takich mniejszych plantacji z powodzeniem nadają się odmiany o czerwonym miąższu i skórce, które mogą stanowić ciekawą alternatywę dla obecnych już na rynku odmian o zielonych owocach (lub z rumieńcem).

Actnidia arguta 'Chang Bai Giant' - odmiana o wyjątkowo dużych owocach

Wśród kilku różnych odmian za najlepszą uważa się obecnie odm. SCARLET SEPTEMBER KIWI®, która oprócz dobrego smaku dość wcześnie, będąc wciąż twardą, uzyskuje czerwoną barwę. Odmianę tą najlepiej jest sadzić jeśli zamierzamy zbierać owoce nieco bardziej dojrzałe i sprzedawać je lokalnie do sklepów czy na targach śniadaniowych lub też wysyłkowo. Kolejną wyróżniająca się nową odmianą jest ‘Chang Bai Giant’ – odmiana chińska o wyjątkowo dużych owocach. Pojedyncze owoce mogą ważyć nawet do 30 g jednak przy większym obłożeniu plonem ich średnia masa będzie mniejsza. Owoce te są całkowicie zielone, zaokrąglone i mocno spłaszczone. Jest to z pewnością odmiana warta wypróbowania. Odmiana, która z natury ma duże owoce nawet w trudniejszych warunkach powinna rodzić owoce o zadowalającej wielkości. Pojawienie się kolejnych potencjalnie dobrych odmian towarowych wydaje się być kwestia czasu. Intensywne prace w tym kierunku prowadzone są także w SGGW w Warszawie i w niedalekiej przyszłości nowe odmiany powinny zostać wprowadzone na rynek ogrodniczy (np. ‘Verde’).