Pnącza ogrodowe - Clematis - Źródło Dobrych Pnączy

Pnącza ogrodowe

Poza powojnikami istnieje duża grupa krzewów pnących wartych spopularyzowania. Pnącza zajmują mało miejsca w ogrodzie, a dają duży efekt dzięki masie wytwarzanej zieleni rdestówka (Fallopia), kokornak (Aristolochia), dławisz (Celastrus), milin (Campsis), winorośl (Vitis), winobluszcz (Parthenocissus), winnik (Ampelopsis), aktinidia (Actinidia), pięknym kwiatom: glicynia (Wisteria), milin (Campsis), wiciokrzew (Lonicera), owocom ozdobnym: dławisz (Celastrus), psianka (Solanum), winnik (Ampelopsis) lub jadalnym: aktinidia (Actinidia), cytryniec (Schisandra), akebia (Akebia).
 

Większość pnączy wspina się

wijąc dookoła podpór, niektóre mogą się piąć po płaskich ścianach, bez dodatkowych podpór, przytrzymując się ścian korzeniami przybyszowymi np. bluszcz (Hedera), hortensja pnąca (Hydrangea anomala subsp. petiolaris), milin (Campsis), przywarka japońska (Schizophragma hydrangeoides) i trzmielina Fortune'a (Euonymus fortunei) lub specjalnymi przylgami np. winobluszcze (Parthenocissus).

Pnącza można wykorzystać do okrycia ścian budynków,

co poza walorami dekoracyjnymi ociepla budynki zimą a cieniuje i ochładza latem oraz sprzyja osuszeniu ścian, osłaniając je przed deszczem i pobierając nadmiar wody z okolic fundamentów. Najlepiej do tego celu nadają się winobluszcze, ale można tak prowadzić również bluszcz czy milin, a zapewniając podpory także wszystkie pozostałe pnącza.

Pnącza mogą szybko przykryć nieefektowne budynki,

różnego rodzaju szopy, magazyny i śmietniki, chowając je przed oczami naszych gości. Jeśli chcemy mieć efekt w ciągu jednego roku, najlepiej do tego celu nadają się: rdestówka Auberta (Fallopia aubertii), chmiel (Humulus), powojniki (Clematis) z Grupy Tangutica np. 'Bill MacKenzie' czy ‘Lambton Park’ lub powojnik 'Paul Farges' z Grupy Vitalba. Jeśli możemy poczekać 2-3 lata, dobry efekt możemy uzyskać stosując któreś z pozostałych pnączy.

Pnącza mogą pokrywać różnego rodzaju ogrodzenia

(np. siatki) i poza walorami dekoracyjnymi, zasłaniają nas przed oczyma ciekawskich oraz chronią przed wiatrem i kurzem. Nadają się do tego świetnie np. bluszcz pospolity (Hedera helix), wiciokrzew zaostrzony (Lonicera acuminata), powojniki (Clematis) z Grupy Atragene (zwłaszcza ‘Pamela Jackman’), Grupy Tangutica (zwłaszcza ‘Lambton Park’), Grupy Viticella (np. 'Etoile Violette' i 'Krakowiak'PBR) oraz Grupy Vitalba (zwłaszcza 'Paul Farges'), winnik tojadowaty (Ampelopsis aconitifolia), winobluszcz pięciolistkowy (Parthenocissus quinquefolia) i winobluszcz trójklapowy (Parthenocissus tricuspidata).

Większość pnączy ma nieduże wymagania,

ale ponieważ wytwarzają dużą masę zieleni, nie lubią gleb bardzo suchych i bardzo ubogich. Gatunki ciepłolubne np. aktinidie (Actinidia), glicynie (Wisteria) i miliny (Campsis) preferują stanowiska ciepłe, osłonięte i słoneczne. Na stanowiskach chłodniejszych, wilgotnych i półcienistych lepiej się czują np. bluszcz (Hedera), hortensja pnąca (Hydrangea anomala subsp. petiolaris), kokornak (Aristolochia), przywarka (Schizophragma), trzmielina Fortune’a (Euonymus fortunei), akebia (Akebia), chmiel (Humulus) i część wiciokrzewów (Lonicera).

Sadząc pnącza

kopiemy dół o wymiarach 50 x 50 x 50 cm, który wypełniamy żyzną glebą, a rośliny (zależnie od gatunku) sadzimy 0-10 cm głębiej niż rosły dotychczas, w odległości co najmniej 30-50 cm od murów i 50-100 cm od drzew. Prawidłowo dobrane i posadzone pnącza mogą rosnąć wiele lat, dekorując ogród przez cały rok i stanowiąc świetne schronienie dla ptaków.

Akebia - czekoladowe pnącze

Akebia pochodzi z dalekiego wschodu - Chiny, Japonia i Korei. Jest szybko rosnącym, pnącym krzewem owijającym się pędami wokół podpór. W Polsce uprawiane są dwa gatunki: akebia pięciolistkowa i akebia trójlistkowa.

 
 
 

 

Akebia pięcioliskowa dorasta do 5-10 m wysokości, wytwarzając rocznie 1-3 m przyrosty. Dekoracyjne ciemnozielone liście  złożone są z 3–5 półzimozielonych listków opadających dopiero po silnych mrozach. Przy pierwszych przymrozkach wybarwiają się na purpurowo.

Kwiaty męskie
Kwiaty żeńskie

Kwiaty są rozdzielnopłciowe, jednopienne (na tej samej roślinie są osobno kwiaty męskie i żeńskie). Zebrane są w nieduże grona składające się z większych (2–3 cm średnicy), czekoladowopurpurowych kwiatów żeńskich i mniejszych (0,5–1 cm) różowych kwiatów męskich. Kwiaty wydają lekki korzenny zapach, co może być dodatkową atrakcją, gdy akebia rośnie koło okna, furtki lub oplata altanę. Rozwijają się w końcu kwietnia i w maju.

 

 
 

 

W październiku dojrzewają niezwykłe owoce przypominające kształtem grube parówki. Są to podłużne jagody długości 10–13 cm zebrane najczęściej po 2–3 (czasem dużo więcej) w owocostany. Z zewnątrz są fioletowe, a po dojrzeniu pękają, odsłaniając biały miąższ z czarnymi pestkami. Miąższ nadaje się do jedzenia – jest smaczny, słodki, z melonowatym posmakiem. Akebie najobficiej owocują, gdy nastąpi zapylenie krzyżowe, dlatego w pobliżu siebie dobrze jest sadzić różne odmiany lub gatunki. Chcąc zwiększyć plon owoców, można kwiaty zapylić samemu w pełni rozkwitu, pocierając kwiaty męskie jednej odmiany o kwiaty żeńskie innej odmiany.

Akebia quinata 
Akebia quinata 'Variegata'
Akebia quinata 'Silver Bells'
Akebia quinata 'Alba'

 

Poza gatunkiem w uprawie znajduje się kilka odmian akebii pięciolistkowej:

  • 'Alba' – odmiana o białych kwiatach żeńskich i męskich oraz białozielonych owocach; Liście są jasnozielone, jaśniejsze niż u gatunku. Odmiana dobrze się rozkrzewia już od podstawy, dlatego świetnie sprawdza się przy płotach czy ogrodzeniach z siatki, dając gęstą osłonę z pędów i liści. Rośnie słabiej od gatunku, dorastając do 3–5 m;
  • 'Silver Bells' – odmiana o białych dzwonkowatych, męskich kwiatach z różowopurpurowymi pręcikami. Jej kwiaty żeńskie są jasnoróżowopurpurowe i mają ciemnoczekoladowy słupek. Owoce są białawozielone, jaśniejsze niż u gatunku;
  • 'Variegata' –  odmiana o zielonych liściach z białymi plamkami i smugami oraz jasnoróżowych kwiatach. Białe przebarwienia na liściach są lepiej widoczne w miejscach dobrze oświetlonych. Owoce są mniejsze niż u gatunku i podobnie jak liście mają białe przebarwienia. Odmiana rośnie słabiej od gatunku, dorastając do 3–5 m. Pojawiające się pędy z całkowicie zielonymi liśćmi (pędy rewersyjne) należy usuwać;

 

Akebia trifoliata

Akebia trójlistkowa rośnie słabiej niż akebia pięciolistkowa, osiąga 4–5 m wysokości (rocznie 1–2 m. Jej sezonowe liście złożone są z 3 większych listków o pofalowanych brzegach. Owoce są większe niż u akebii pięciolistkowej (do 15 cm długości). Akebia trójlistkowa jest trochę bardziej wrażliwa na mrozy od akebii pięciolistkowej.

Wymagania

Akebia może rosnąć prawie na każdym stanowisku, ale nie lubi cienia i bezpośredniego silnego słońca w południe. Może rosnąć na każdej przeciętnej glebie. Akebia jest w Polsce wystarczająco mrozoodporna. W ostre zimy może przemarznąć do granicy śniegu, ale wiosną nowe pędy łatwo odrastają z podstawy.

Zastosowanie

Dzięki szybkiemu wzrostowi i ładnym, gęsto ułożonym, zdrowym liściom, może szybko stworzyć osłonę lub miejsce ocienione. Świetnie nadaje się do tworzenia osłon, obsadzania altan, pergoli, bramek czy ogrodzeń, ale może także wspinać się po drzewach (trzeba uważać, aby ich nie zagłuszyła), obrastać podpory przy ścianach lub być stosowana jako roślina okrywowa. Jeśli nie chcemy, by tworzyła okrywy, warto usuwać wszystkie pędy płożące się po ziemi. Akebia nadaje ogrodowi egzotycznego charakteru.