Pnącza ogrodowe - Clematis - Źródło Dobrych Pnączy

Pnącza ogrodowe

Poza powojnikami istnieje duża grupa krzewów pnących wartych spopularyzowania. Pnącza zajmują mało miejsca w ogrodzie, a dają duży efekt dzięki masie wytwarzanej zieleni rdestówka (Fallopia), kokornak (Aristolochia), dławisz (Celastrus), milin (Campsis), winorośl (Vitis), winobluszcz (Parthenocissus), winnik (Ampelopsis), aktinidia (Actinidia), pięknym kwiatom: glicynia (Wisteria), milin (Campsis), wiciokrzew (Lonicera), owocom ozdobnym: dławisz (Celastrus), psianka (Solanum), winnik (Ampelopsis) lub jadalnym: aktinidia (Actinidia), cytryniec (Schisandra), akebia (Akebia).
 

Większość pnączy wspina się

wijąc dookoła podpór, niektóre mogą się piąć po płaskich ścianach, bez dodatkowych podpór, przytrzymując się ścian korzeniami przybyszowymi np. bluszcz (Hedera), hortensja pnąca (Hydrangea anomala subsp. petiolaris), milin (Campsis), przywarka japońska (Schizophragma hydrangeoides) i trzmielina Fortune'a (Euonymus fortunei) lub specjalnymi przylgami np. winobluszcze (Parthenocissus).

Pnącza można wykorzystać do okrycia ścian budynków,

co poza walorami dekoracyjnymi ociepla budynki zimą a cieniuje i ochładza latem oraz sprzyja osuszeniu ścian, osłaniając je przed deszczem i pobierając nadmiar wody z okolic fundamentów. Najlepiej do tego celu nadają się winobluszcze, ale można tak prowadzić również bluszcz czy milin, a zapewniając podpory także wszystkie pozostałe pnącza.

Pnącza mogą szybko przykryć nieefektowne budynki,

różnego rodzaju szopy, magazyny i śmietniki, chowając je przed oczami naszych gości. Jeśli chcemy mieć efekt w ciągu jednego roku, najlepiej do tego celu nadają się: rdestówka Auberta (Fallopia aubertii), chmiel (Humulus), powojniki (Clematis) z Grupy Tangutica np. 'Bill MacKenzie' czy ‘Lambton Park’ lub powojnik 'Paul Farges' z Grupy Vitalba. Jeśli możemy poczekać 2-3 lata, dobry efekt możemy uzyskać stosując któreś z pozostałych pnączy.

Pnącza mogą pokrywać różnego rodzaju ogrodzenia

(np. siatki) i poza walorami dekoracyjnymi, zasłaniają nas przed oczyma ciekawskich oraz chronią przed wiatrem i kurzem. Nadają się do tego świetnie np. bluszcz pospolity (Hedera helix), wiciokrzew zaostrzony (Lonicera acuminata), powojniki (Clematis) z Grupy Atragene (zwłaszcza ‘Pamela Jackman’), Grupy Tangutica (zwłaszcza ‘Lambton Park’), Grupy Viticella (np. 'Etoile Violette' i 'Krakowiak'PBR) oraz Grupy Vitalba (zwłaszcza 'Paul Farges'), winnik tojadowaty (Ampelopsis aconitifolia), winobluszcz pięciolistkowy (Parthenocissus quinquefolia) i winobluszcz trójklapowy (Parthenocissus tricuspidata).

Większość pnączy ma nieduże wymagania,

ale ponieważ wytwarzają dużą masę zieleni, nie lubią gleb bardzo suchych i bardzo ubogich. Gatunki ciepłolubne np. aktinidie (Actinidia), glicynie (Wisteria) i miliny (Campsis) preferują stanowiska ciepłe, osłonięte i słoneczne. Na stanowiskach chłodniejszych, wilgotnych i półcienistych lepiej się czują np. bluszcz (Hedera), hortensja pnąca (Hydrangea anomala subsp. petiolaris), kokornak (Aristolochia), przywarka (Schizophragma), trzmielina Fortune’a (Euonymus fortunei), akebia (Akebia), chmiel (Humulus) i część wiciokrzewów (Lonicera).

Sadząc pnącza

kopiemy dół o wymiarach 50 x 50 x 50 cm, który wypełniamy żyzną glebą, a rośliny (zależnie od gatunku) sadzimy 0-10 cm głębiej niż rosły dotychczas, w odległości co najmniej 30-50 cm od murów i 50-100 cm od drzew. Prawidłowo dobrane i posadzone pnącza mogą rosnąć wiele lat, dekorując ogród przez cały rok i stanowiąc świetne schronienie dla ptaków.

Aristolochia - kokornak

To piękne pnącze doskonale nadaje się do sadzenia w półcienistych lub cienistych miejscach w ogrodzie. Ze względu na imponujące rozmiary, kokornak zwany jest w niektórych rejonach Polski "krzewem szlacheckim".

Kokornak wielkolistny jest pnączem owijającym się dookoła podpór pędami skręcającymi się w prawo oraz ogonkami liściowymi. Dorasta do 10 m wysokości, przyrastając rocznie 1–2 m. Młode pędy są ciemnozielone, a starsze są szarozielone. Charakterystyczne dla niego są duże sercowate liście o długości do 30 cm, ciemnozielone z wierzchu i sinozielone od spodu. Jesienią przed opadnięciem liście zmieniają barwę na żółtą. Liście kokornaku nakładają się dachówkowato na siebie, tworząc gęste zielone ściany. Szczelnie zasłaniają one ogrodzenia, pergole czy altany, dając cień. Zielone pędy kokornaka wyglądają interesująco w stanie bezlistnym.

Clematis Aristolochia Bardzo oryginalne są kwiaty rozwijające się w maju i czerwcu. Zwisają na długich szypułkach i z wyglądu przypominają fajki – są rurkowate, wygięte i mają szeroki kołnierz. Stąd pochodzi angielska nazwa tego krzewu „Dutchman's Pipe”. Kwiaty mają barwę żółto-brązowo-zieloną, wydzielają lekki zapach i są pułapką dla owadów. Przytrzymuje je przez pewien czas w swojej gardzieli, by zmusić do solidnego wykonania zapylenia. Kwiaty średnicy 2–4 cm są najczęściej schowane pod liśćmi i czasami trudno je zauważyć.

 

Clematis Aristolochia Owoce kokornaku to torebki przypominająca wyglądem nieduże ogórki o długości 6–10 cm i średnicy 3 cm. Dojrzewają we wrześniu, brązowiejąc i rozpadając się na sześć części. Rozsiewają w ten sposób liczne nieduże i płaskie nasiona o trójkątnym kształcie. Owoce i nasiona są rzadko wytwarzane w naszych warunkach klimatycznych, choć niektóre wyjątkowo plenne okazy potrafią zawiązywać je corocznie.

 

Pielęgnacja

Kokornak wielkolistny wytwarza dużo zielonej masy, dlatego wymaga solidnych podpór. Może być sadzony przy starych drzewach, żywych lub martwych. Oplatając ich pnie i konary, tworzy fantazyjne korony. Po posadzeniu na stałe miejsce potrzebuje dwóch lat, aby się przyjąć i rozpocząć naprawdę silny wzrost. W tym czasie powinien być przycinany, aby mógł dobrze się rozgałęzić. W późniejszych latach nie wymaga cięcia. Gdy cięcie jest konieczne, np. gdy nadmiernie się rozrośnie, można je wykonać bez obaw – nawet po silnym przycięciu dobrze odrasta. Kokornak potrzebuje corocznego umiarkowanego nawożenia nawozami o spowolnionym działaniu (jest wrażliwy na zasolenie gleby) oraz intensywnego podlewania, zwłaszcza w gorące lata.

Wymagania

Kokornak wielkolistny jest długowiecznym pnączem żyjącym nawet kilkadziesiąt lat. Jest całkowicie mrozoodporny i dobrze znosi warunki miejskie. Najlepiej rośnie w półcieniu, ale dobrze znosi również cień. Na stanowiskach słonecznych, zwłaszcza suchych, jest silnie atakowany przez przędziorki. Wymaga gleb żyznych, ale nie za ciężkich, wilgotnych lub umiarkowanie wilgotnych. Preferuje gleby wapienne lub obojętne i kwaśne, nie lubi stanowisk bardzo wietrznych.

Kokornak można rozmnażać z nasion wysianych wiosną, bez stratyfikacji. Można go też rozmnażać przez sadzonki zdrewniałe, wykonane z rocznych lub dwuletnich pędów zimą lub przez odkłady wykonane wiosną.

Zastosowanie

Kokornak wielkolistny świetnie nadaje się do tworzenia osłon, pokrywania pergoli, altan oraz wysokich ogrodzeń. Atrakcyjnie wygląda, wspinając się po słupach, kolumnach czy porastając stare drzewa. Może być sadzony jako roślina okrywowa.

Clematis Aristolochia

Ze względu na dużą masę wymaga solidnych podpór np. kratownic, lin czy łańcuchów. Nadaje się do stosowania w zieleni publicznej.

Clematis Aristolochia


Do rodzaju kokornak (Aristolochia) należy przeszło 300 gatunków bylin i krzewów, często pnących. Większość występuje w klimacie tropikalnym. W naszych warunkach poza kokornakiem wielkolistnym, może rosnąć zaledwie kilka gatunków:

  • Kokornak mandżurski (Aristolochia manshuriensis) - silnie rosnące pnącze pochodzące z dalekiego wschodu (Chiny, Korea, Rosja). Jest podobne do kokornaku wielkolistnego pod względem wyglądu i wymagań i niemal równie jak on dekoracyjne. Jego duże liście są lekko owłosione.
  • Kokornak owłosiony (Aristolochia tomentosa) - pochodzące z Ameryki Północnej silnie rosnące pnącze o małych jasnozielonych, silnie owłosionych liściach. Znacznie mniej dekoracyjne i wartościowe od kokornaku wielkolistnego i mandżurskiego.
  • Aristolochia clematitis - nie wspinająca się bylina pochodząca z południa Europy. Ma pędy wzniesione dorastające do 1,5 m, liście sercowate długości do 10–15 cm, kwiaty żółte w maju–czerwcu. Wytwarza dużo odrostów korzeniowych. Nadaje się do stosowania w półcieniu w dużych założeniach parkowych czy ogrodowych. Łatwo wymyka się spod kontroli i staje się bardzo uciążliwym chwastem.

Clematis Aristolochia