prof. dr hab. Piotr Latocha, profesor nadzwyczajny SGGW

Architekt krajobrazu, dendrolog - jest pracownikiem Katedry Ochrony Środowiska Wydziału Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu SGGW w Warszawie.

Główny obszar jego zainteresowań naukowych to zastosowanie roślin drzewiastych w projektowaniu obiektów architektury krajobrazu ze szczególnym zwróceniem uwagi na rośliny okrywowe – ich zalety dla środowiska i zasady stosowania. Drugim, obecnie podstawowym obszarem aktywności zawodowej, są rośliny z rodzaju Actinidia Lindl. Od lat 1990. prowadzi selekcję najwartościowszych odmian nadających się do uprawy towarowej czego rezultatem jest kilka własnych odmian, z których jedna – 'Bingo'^PBR – została zarejestrowana w COBORU.

Prof. dr hab. Piotr Latocha od wielu lat zajmuje się szerokimi badaniami związanymi z aktinidią, od opracowania technologii towarowej uprawy tej rośliny poprzez jakość i skład chemiczny owoców aktinidii (jakość sensoryczna, wartości odżywcze i prozdrowotne) aż po zdolność przechowalniczą owoców w zależności od postępowania po zbiorze. W tym zakresie blisko współpracuje z różnymi placówkami naukowymi w kraju oraz z zespołem naukowców z Uniwersytetu w Gandawie w Belgii. Obecnie realizuje projekt finansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju poświęcony technologii towarowej uprawy aktinidii oraz uczestniczy w kończącym się projekcie dotyczącym prozdrowotnym właściwościom mini kiwi finansowanym przez Narodowe Centrum Nauki. Prowadzi także zajęcia z drzewoznawstwa dla studentów kierunku architektura krajobrazu i ogrodnictwo w SGGW.

Prof. Piotr Latocha, profesor nadzwyczajny SGGW

Fenomenem minikiwi (Actinidia arguta) jest duża różnorodność owoców. To między innymi różni owoce minikiwi od kiwi (Actinidia chinensis). Zróżnicowanie dotyczy: wielkości, kształtu, barwy, skórki, miąższu oraz smaku. Kombinacja tych składowych decyduje o indywidualnych cechach owoców. Jednak w tej mnogości można dostrzec pewne wspólne cechy odmian pochodzących z różnych regionów.

^{fot. Porównanie odmian mini kiwi}

Część odmian minikiwi dobrze nadaje się do uprawy towarowej na plantacjach a część jest typowo amatorska. Na plantacjach, w naszym regionie do tej pory dominowało kilka odmian, głównie o zielonym miąższu. Jednak ostatnio coraz więcej uwagi poświęca się odmianom czerwono owocowym, które dobrze odpowiadają na gusta konsumentów a plantatorom pozwalają poszerzyć asortyment oferowanych owoców.

^{fot. Actinidia Arguta Vitikiwi}

Obecnie duża liczba odmian minikiwi jest dostępna w sprzedaży, zarówno na potrzeby uprawy towarowej jak i amatorskiej. Obok uprawianych od dawna odmian pojawiają się nowości, często odmienne pod względem wielkości, kształtu, barwy czy smaku owoców.

Różnorodność odmian minikiwi - podział i charakterystyka

Poniższy podział jest nieformalny i opiera się głównie na pochodzeniu odmian, rejonów ich uprawy czy pewnych cech morfologicznych.

Odmiany "zachodnie" minikiwi

Grupa odmian „zachodnich” – to odmiany podstawowe w uprawie towarowej w Europie i USA. Ich owoce zwykle wielkości 8-12 g mogą mieć kulisty lub wydłużony kształt i barwę zieloną lub z rumieńcem. Miąższ ich jest zwykle zielony. Są bardzo smaczne, niekiedy bardziej aromatyczne. Same krzewy rosną silnie, plonują obficie. Ich liście mają zwykle charakterystycznie czerwone ogonki, kontrastujące z zielonymi liśćmi. Przykładowe odmiany to ‘Geneva’, ‘Weiki’, ‘Ananasnaya’ czy ‘Jumbo’.

^{fot.Actinidia Arguta 'Ananasnaya'}

Odmiany "wschodnie" minikiwi

Grupa odmian „wschodnich” – to odmiany, które dotarły do nas z Ukrainy jednak krzewy pochodzą z nasion jakie dotarły tam wile lat temu z ogrodu botanicznego w Pekinie. Obecnie są to już mieszańce będące efektem prac hodowlanych prowadzonych w Ogrodzie Botanicznym w Kijowie gdzie krzyżowano formy zielono owocowe z czerwono owocowymi. Owoce tych odmian są zwykle wydłużonego, cylindrycznego kształtu o barwie albo zielonej albo czerwonej, zarówno jeśli chodzi o skórkę jak i miąższ. Osiągają podobną wielkość jak odm. „zachodnie”. Ich smak jest różny, zależnie od tego czy owoc jest czerwony (bardziej „korzenny” aromat) czy zielony (owoce nieco mniej aromatyczne). Cechą wspólna roślin są wyraźnie wydłużone liście i zwykle lekko zaróżowiony lub zielony ogonek liściowy. Odmiany z tej grupy o czerwonych owocach zyskują na popularności w uprawie towarowej, wysoko ceniona jest w Turcji odmiana ‘Purpurna Sadowa’ jako niezwykle plenna o smacznych owocach. Przykładowe odmiany to ‘Purpurna Sadowa’, ‘Oryginalna’ czy ‘Sientiabrskaja’.

^{fot. Actinidia Arguta 'Purpurna Sadowa'}

Odmiany "chińskie" minikiwi

Grupa odmian „chińskich” – to odmiany znacznie trudniej dostępne, zwykle wielkoowocowe (owoce często do 30 g ), o różnym kształcie, o barwie zielonej i smaku słodko – kwaskowatym, bez wyraźnego aromatu. Ich niewątpliwą zaletą jest wielkość owoców i plenność. Cechą charakterystyczną krzewów są liście normalnej szerokości i całkiem zielone ogonki liściowe. Wiosną rozwijają się nieco wcześniej niż inne odmiany. Stanowią podstawowy asortyment w dynamicznie rozwijającej się uprawie minikiwi w Chinach. Przykładowe odmiany to ‘Chang Bai Mountain’, ‘Huan You’ czy ‘Chang Bai Giant’.

^{fot. Actinidia Arguta 'Chang Bai Giant'}

Odmiany "japońskie" minikiwi

Grupa odmian „japońskich” – specyficzna grupa zawierająca nieco słabiej rosnące odmiany o nieco mniejszych niż u innych odmian zielonych podłużnych owocach, bez jakiegokolwiek rumieńca o masie średnio 6-9 g. To grupa odmian głównie do uprawy amatorskiej choć bywa także uprawiana w szklarniach. Ich cechą wyróżniającą jest częsta partenokarpia czyli owocowanie bez zapylenia przez co owoce pozbawione są nasion a do ich otrzymania wystarczy jedna roślina. Wzrost tych odmian jest zwykle nieco słabszy niż innych jednak owoce mogą się pojawiać już na bardzo młodych krzewach. Rośliny wyróżniają się nieco owłosionym młodymi pędami i wąskimi liśćmi z zielonymi ogonkami. Można je uprawiać w większych pojemnikach jednak na zimę wymagają okrycia gdyż ich wytrzymałość na mróz jest nieco mniejsza niż innych odmian. Przykładowe odmiany to ‘Mitsu-ko’, ‘Kokuwa’ czy ‘Issai’.

^{fot. Actinidia Arguta 'Kokuwa'}

Odmiany mieszane minikiwi

Grupa odmian mieszańcowego pochodzenia (wyhodowanych w Nowej Zelandii) – to odmiany o owocach zwykle dużych, różnie zabarwionych i bardzo smacznych. Są mieszańcami Actinidia arguta z Actinidia melanandra. Często dojrzewając przy zielonej skórce mają miąższ barwy czerwonej jednak w pełni dojrzałe zwykle są brązowo-czerwone. Ich smak oceniany jest wysoko. Przykładowe odmiany to ‘Marju Red’ czy ‘Ken’s Red’.

Pozostałe odmiany minikiwi

Poza tymi grupami, które dają się w miarę prosto zidentyfikować na rynku pojawia się wciąż znaczna ilość nowych odmian, często będących efektem lokalnych programów hodowlanych lub są traktowane jako klubowe. Często wyróżniają się one intersującą barwą, wielkością i przede wszystkim smakiem. Wśród takich odmian są np. Hortgem Tahi czy Hortgem Rua (z Nowej Zelandii) ale także polskie odmiany, wyhodowane w SGGW o zielonym miąższu i bardzo dobrym smaku (np. ‘Bingo’, ‘Domino’ czy ‘Lucy’) bądź zidentyfikowane przypadkowe siewki w kolekcjach dendrologicznych (np. ‘Rogów’) oraz czerwono owocowa odmiana ‘Scarlet September Kiwi’ wyhodowana przez indywidualnego hodowcę. Niektóre z nich są uprawiane towarowo w Polsce czy w Portugalii (‘Bingo’) a odmiana Scarlet September Kiwi’ może stanowić w przyszłości bardzo cenną odmianę do uprawy towarowej gdyż posiada nie tylko atrakcyjny jaskrawo czerwony kolor ale także bardzo dobry smak.

Wszystkie przedstawione wyżej odmiany są żeńskie i aby wydały owoce wymagają rośliny męskiej (np. ‘Weiki męskie’). Pewnym wyjątkiem jest odmiana ‘Issai’, która może wydać owoce bez zapylenia jednak są one zwykle nieco mniejsze niż powstałe po zapyleniu pyłkiem z kwiatów męskich. Jedna roślina męska wystarczy dla dobrego zapylenia do 10 roślin żeńskich rosnących w odległości do 10 m od rośliny męskiej.

powrót

prof. dr hab. Piotr Latocha, profesor nadzwyczajny SGGW

Różnorodność owoców minikiwi